Эпикуреизм

Эпикуреизм – Эпикур негіздеген антикалық философиядағы бағыт. Ол Афинада өз мектебін ашты, «Эпикур бағы» («Сад Эпикура») деген ат алды және 8 ғасырдай жұмыс істеді (б.д.д. ІV ғ. бастап б.д. ІVғ. дейін). 300-ге жуық шығармалары болған, бірақ бірнеше хаттар мен фрагменттер (үзінділер) ғана сақталған. «Геродотқа хат» және «Пифоклға хат» - бұл екі хатта Эпикурдың табиғатқа деген көзқарастары баяндалған. «Менекейге хатта» мораль мәселелері бойынша пікірлер айтылған. Ал «Басты (негізгі) ойлар» («Главные мысли») Эпикур ілімінің идеяларын қысқа дәл формада білдіреді. Ол үш құрамды бөліктерден тұрады: «Каноника» (таным теориясы), «Физика» (натурфилософия - табиғат философиясы) және «Этика».

Таным философиясында Эпикур - сенсуалист, білімдердің қайнар көзі деп сезімдік қабылдауларды есептеді. Натурфилософиясында Платонның «идеялар әлемі» немесе Аристотельдің «алғашқы қозғаушы» деген концепцияларын жоққа шығарды және сол сияқты әлемнің бастапқы себебі ретінде басқа да табиғи емес күштерді мойындамады. Эпикур бойынша, әлем өлшеусіз, мәңгілік және шексіз тұрақсыздықта. Левкипп пен Демокрит жасаған атомистік теорияны жалғастырып, әрі қарай дамытты.

Дінге қатынасты құдайларды жоққа шығармайды, бірақ олар дүниеаралық кеңістікте өмір сүреді және адамдар ісіне араласпайды (бұл олардың шырқын бұзған болар еді). Эпикур ойынша, өмір мен өлім дана үшін қорқынышты емес. Өлімнен қорқуға болмайды: біз бар болғанда, ол әлі жоқ, ал өлім келгенде, енді біз жоқпыз. Өмір - ең үлкен ләззат: қалай болса –дәл соның өзі, басы да - аяғы да бар (жизнь такая, как она есть, с началом и с концом).

Эпикурдың этикалық ілімінің басты мақсаты – адамда болмыстың мағынасы және өмірдегі бақыт проблемаларын шешуге мүмкіндік беретін өмірлік даналықты қалыптастыру. Бұл ілім бойынша, адамның бақыты мен игілік ләззат пен рақаттылықта. Бірақ бұл сезімдік – тәндік рақат емес, ең алдымен – жан азабының болмауы, рухтың тыныштығы және тәннің денсаулығы. Ол үшін қоғамдық және мемлекеттік істерден бас тартып, сыртқы жағдайлардан және қажетті тілектерден барынша тәуелсіз өмір сүріп, уайым мен қобалжудан алыс жүру (бұл ретте Эпикур қағидасы: «Көзге түспей өмір сүр!»).

Эпикур адам тілектерін, рақаттанудың түрлерін былай жіктеген:

1) табиғи және қажетті (қарапайым азық-қорек, сусын, киім, т.б. Достық, ғылымдармен шұғылдану; бұларды қанағаттандыру қажет);

2) табиғи, бірақ қажетті емес (жыныстық өмір; ұстамдылықпен қанағаттандыру);

3) табиғи емес, қажетті емес (байлық-молшылық. Атақ, мансап, билік- бұлардан толық бас тарту).

Эпикур идеялары мораль, табиғаттану философиясының әрі қарай дамуына үлкен ықпал жасады. Қайта Өрлеу дәуірінде жаңадан жанданды. Француз ағартушыларының арасында кең тарады (Гассенди, Дидро, Ламетри, Гольбах, т.б).

Күнделікті өмірде, ұғымда эпикуреизмді өмір мақсаты рақат алу деген дүниетаным деп атайды, бұл шындығында эпикуреизмнің философиялық бағыт ретіндегі теориясына және оның негізін қалаған Эпикурдың көзқарастарына сәйкес келмейді.